PRZEDSZKOLE MIEJSKIE NR 16
W ŁODZI

Każde dziecko od czasu do czasu zachowuje się w sposób, który może być nie do zaakceptowania. Zazwyczaj dzieje się tak, kiedy jakieś ważne potrzeby dziecka nie mogą być zaspokojone, a ono nie potrafi sobie z tym poradzić.

Wszyscy mamy te same podstawowe potrzeby:

• fizjologiczne (np. potrzeba snu, jedzenia),
• bezpieczeństwa,
• miłości, przynależności, akceptacji,
• szacunku i uznania,
• poznawanie świata, rozwijanie zdolności i zainteresowań.

Pamiętaj, że dziecko w wieku przedszkolnym:

• chce jednocześnie doznawać opieki i być samodzielne,
• kiedy czegoś pragnie i tego nie dostaje, bardzo to przeżywa,
• z trudem przychodzi mu czekanie, odkładanie przyjemności na później,
• często nie potrafi uwzględniać punktu widzenia innej osoby,
• dopiero uczy się zasad życia w grupie,
• szybko uczy się zachowań, które widzi i które prowadzą do osiągnięcia celu - nawet te niepożądane

Bywa że zachowania agresywne stają się dla dziecka podstawowym sposobem zaspokojenia potrzeb.

Jeżeli Twoje dziecko:

• bije, kopie, gryzie inne dzieci,
• wyrywa im zabawki,
• rzuca przedmiotami,
• używa brzydkich wyrazów, przezywa innych,
• w inny sposób wyrządza krzywdę dzieciom lub dorosłym, to prawdopodobnie nauczyło się w ten sposób radzić sobie z własnymi potrzebami i emocjami.

Jak możesz pomóc swojemu dziecku?

• Wytłumacz maluchowi, że wszystkie uczucia, jakie doznaje, są „w porządku”, że akceptujesz je całkowicie, razem z jego emocjami.
• Powiedz dziecku, że przykre uczucia można okazać tak, aby nie krzywdzić siebie i innych.
• Ustal razem z dzieckiem, jakie zachowania są niedopuszczalne w waszym domu. Ustalenia powinny obowiązywać wszystkich członków rodziny.
• Zapowiedz, jakie konsekwencje będą wyciągane w przypadku użycia przemocy (np. zakaz oglądania bajek tego dnia).
• Umów się z dzieckiem, w jaki sposób może bezpiecznie wyrażać własną złość (np. : wolno tupać, narysować złość, podrzeć niepotrzebną kartkę).
• Podpowiedz dziecku, jak może się uspokoić w przypadku narastającej złości (np.: wziąć głęboki oddech, policzyć do trzech, zrobić kilka podskoków).
• Wszystkie rozmowy na temat złości i agresji należy prowadzić, gdy jesteśmy spokojni i mamy na to czas.
• Okaż cierpliwość. Dziecko może się stopniowo nauczyć, jak radzić sobie bez agresji, jednak jest to proces długotrwały.

Początkowo może nastąpić nasilenie agresywnych, gdy dziecko będzie reagować buntem na nowe ustalenia. Trzeba spokojnie przeczekać ten trudny okres, realizując to, co zostało ustalone.

W razie silnego wybuchu złości:

• Jeżeli dziecko wyraża złość w sposób niezagrażający sobie i innym (np. kładzie się na ziemi i wali rękami i nogami, stoi i krzyczy), obserwuj je niezauważalnie dla niego, czekając, aż się uspokoi
• Jeżeli dziecko wyraża złość poprzez atak na kogoś lub niszczenie przedmiotów, przytrzymaj je, aż się wyciszy.
• Porozmawiaj z dzieckiem dopiero, gdy się uspokoi i wyciągnij konsekwencje.

Dziecko, które przeżywa silne emocje, łatwo wpada w złość i stosuje zachowania agresywne, doświadcza wielu nieprzyjemnych przeżyć: słyszy o sobie niemiłe uwagi, bywa odrzucone przez inne dzieci, jest niezbyt lubiane przez dorosłych.

Spraw, żeby w świecie dziecka było jak najwięcej dobrych doświadczeń!

• Wykorzystaj każdą sposobność, aby pochwalić dziecko, docenić jego starania, pokazać mocne strony.
• Baw się z dzieckiem, najlepiej codziennie przez 20 minut, pozwól mu być w tej zabawie przewodnikiem - niech wybiera, decyduje, wymyśla reguły i gry. Taka zabawa pogłębi Twoją więź z dzieckiem, zaspokoi jego potrzebę akceptacjii uznania. Dziecko, które ma okazję być przez jakiś czas przywódcą, będzie bardziej skłonne wykonywać Twoje polecenia.
• Przed pójściem spać zapytaj dziecko, jak mu minął dzień. Pokaż mu wszystkie dobre rzeczy, które się wydarzyły: osiągnięcia, przejawy sympatii ze strony innych.

Pamiętaj: dziecko uczy się zachowań agresywnych, może też się ich oduczyć. W różnych sytuacjach życia codziennego pokazuj dziecku własnym przykładem, jak można sobie radzić ze złością, rozwiązywać spory, osiągać upragnione cele.

Praca nad agresywnymi zachowaniami dziecka - ogólne zasady postępowania w przedszkolu.

Prezentuj postawę S - O - S ( stanowczość, opanowanie, sympatia )

• Pamiętaj, że dziecko nie zachowuje się agresywnie „bo lubi”, tylko jest to jego sposób reakcji w sytuacji zagrożenia lub walki o pozycję w grupie
• Zachowaj spokój i pozwól, by udzielił się dziecku.

Odróżniaj dziecko od jego zachowania.

• Unikaj generalizowania i etykietowania, pamiętaj, że pracujesz nad agresywnym zachowaniem, nie z agresywnym dzieckiem.

Jasno określaj, jakie zachowania są pożądanie, a jakie nie

• Upewnij się, że dziecko usłyszało i zrozumiało. co do niego powiedziałeś.( Poproś o powtórzenie).
• Dbaj o wprowadzenie norm grupowych.

Unikaj nadmiernego karania.

• Ukarane dziecko czuje złość, poczucie skrzywdzenia – nie zastanawia się(często nawet nie wie), za co zostało ukarane.

Informuj o konsekwencjach i wprowadzaj je. Bądź ciekaw. Słuchaj.

• Poznaj prawdę dziecka, jego myśli i emocje, związane z sytuacją, kiedy zachowało się agresywnie.

Wzbudzaj empatię do pokrzywdzonego.

• „Jak ty byś się czuł, gdyby ktoś ciebie uderzył tak mocno?”. Pozwól dziecku na przeproszenie i zadośćuczynienie.

Doceniaj zachowania pożądane.

• Pochwały mają moc zmian. Doceniaj każde pożądane zachowanie, nawet (wydawałoby się) oczywiste.
• Stosuj pochwałę opisową opisz dziecku, co ci odpowiada w jego zachowaniu.

Pracuj nad rozwojem emocjonalnym dzieci.

• Ucz je nazywania i adekwatnego wyrażania emocji, szczególnie tych trudnych.

Reagowanie w przypadku zachowań agresywnych

Profilaktyka

• Wprowadź zasady i normy w grupie.
• Jasno określ swoją rolę przywódcy, opiekuna w grupie.
• Ucz rozróżniania zachowań zabawowych i rozwojowych od zachowań agresywnych.
• Bezwzględnie reaguj nawet w przypadku słabo nasilonej agresji.
• Wspieraj rozwój emocjonalny dzieci.

Działanie w trakcie incydentu

• Zachowaj spokój.
• Rozdziel dzieci.
• Wyraź sprzeciw wobec nieakceptowanego zachowania (odwołaj się do norm).
• Poczekaj na opadnięcie emocji wszystkich i świadków zdarzenia.

UNIKAJ

• Karania, podniesionego tonu, wszelkich zachowań nadmiernie ekspresyjnych, obrażania, strofowania itp., rozmów wychowawczych.

Działania po incydencie

• Zajmij się sprawcą: pozwól mu na przedstawienie jego punktu widzenia.
• Upewnij się, że rozumie, na czym polega niewłaściwość zachowania.
• Obudź empatię.
• Zadbaj o przeprosiny i zadośćuczynienie.
• Jeśli trzeba naraź agresora na konsekwencje jego zachowania.
• Wskaż zachowanie pożądane.
• Doceniaj każde pożądane zachowanie.

Opracowała Grażyna Kalle w oparciu o artykuł Anny Kołuby- Korczak - Psycholog w Centrum Informacyjno – Konsultacyjnym ds. Dzieci Zdolnych
Redaktor prowadząca magazynu „Wychowanie w przedszkolu”